سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در رابطه با تحولات بحرین از 1390

خیزش مردمی در بحرین که پس از تحولات و انقلاب های تونس و مصر در14 فوریه 2011 آغاز شد و با سرکوب ورویکرد خشونت آمیز حکومت آل خلیفه مواجه شد، به ایجاد بحران سیاسی مهمی در این کشور منجر شده است. بحران بحرین به دلیل موقعیت خاص این کشور و منافع ملاحظات بین المللی و منطقه ای عمده در قبال تحولات آن، باعث شکل گیری واکنش ها و رویکردهای مختلف به خصوص از سوی بازیگران منطقه ای شد. هر چند که بحرین از نظر وسعت جغرافیایی، میزان جمعیت مولفه های اقتصادی در موقعیت ممتازی درسطح منطقه نیست و کشوری کوچک در خلیج فارس محسوب می شود، اما ویژگی های خاص و پیوند آن با منافع و سیاست بازیگران مهمی مانند آمریکا، عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران، به تحولات و بحران این کشور اهمیت بالایی می دهد. حضور ناوگان پنجم دریایی امریکا در بحرین و پیوندهای سیاسی و امنیتی دو کشور، مجاورت جغرافیایی بحرین باعربستان سعودی و سایر کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس و روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی بحرین و عربستان سعودی و تعاملات خاندان های حاکم بر این دو کشور و همچنین اکثریت شیعی جمعیت بحرین و مجاورت جغرافیایی و پیوندهای تاریخی آن با جمهوری اسلامی ایران از جمله مشخصه های بحرین است که تحولات این کشور را مهم ساخته و باعث شده تا بازیگران مختلف با توجه به اهداف ومنافع خود به اتخاذ رویکردهای متناسب در قبال این بحران بپردازند. هرچند اغلب تحولات منطقه ای جدید خاورمیانه در سال 2011 واجد اهمیت و ابعاد بین المللی و به خصوص منطقه ای هستند، اما با توجه به اینکه بازیگران داخلی بحران بحرین یعنی حکومت و گروه های اپوزسیون از توان بازیگری و نقش آفرینی کمتری در مقایسه با سایر بحران های خاورمیانه و شمال آفریقا برخوردار هستند، سیاست ها و رویکردهای بازیگران تأثیرگذار بیرونی نقش برجسته تری در تعیین روند تحولات این کشور دارد. به عبارت دیگر حل و فصل بحران بحرین بیش از آنکه به نوع عملکرد حکومت و گروه های داخلی این کشور وابسته باشد، با نوع رویکردها و اقدامات بازیگرانی نظیر عربستان سعودی، آمریکا و جمهوری اسلامی ایران در پیوند قرار گرفته است. بر این اساس رویکرد بازیگران خارجی در قبال تحولات بحرین نسبت به سایر کشورهای دچار بحران، از تأثیرگذاری و تعیین کنندگی به مراتب بالاتری بر روند و نتایج بحران است و از این رو شناخت رویکرد بازیگران بین المللی و منطقه ای در قبال بحران اهمیت گسترده تری می یابد. نوشتار حاضر در پی بررسی و تبیین رویکرد بازیگران منطقه ای در قبال تحولات بحرین است و در این راستا معتقد است که بازیگران منطقه ای با توجه به تفاوت اهداف و منافع در قبال بحرین و همچنین تفاوت سطوح پیوند سیاسی و امنیتی و همچنین مجاورت جغرافیایی و پیوند ژئوپلیتیک خود با این کشور، رویکردهای متفاوت و متعارضی در قبال بحران بحرین اتخاذ کرده اند. درحالی که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران به دلایلی مانند پیوندهای سیاسی امنیتی و مجاورت جغرافیایی کشورهای جنوبی خلیج فارس و همچنین پیوندهای مذهبی تاریخی و ژئوپلیتیک ایران، رویکرد فعالانه تر و در عین حال با تعارض بالایی را در قبال بحران بحرین اتخاذ کرده اند.